Huidproblemen bij incontinentie
- Joep Smeets
- Bijgewerkt op 18 maart 2024
Alsof incontinentie nog niet vervelend genoeg is, hebben veel mensen met ongewild verlies van urine en ontlasting regelmatig last van huidproblemen. Huidproblemen komen vooral voor bij mannen en vrouwen met een oudere of kwetsbare huid, mensen die minder mobiel zijn en bedlegerige mensen.
Huidproblemen bij incontinentie
Incontinentie gaat vaak gepaard met huidproblemen zoals huiduitslag, huidinfecties en wonden of zweren. Door langdurige blootstelling aan urine en ontlasting is de huid extra gevoelig voor huidproblemen. Huidproblemen bij incontinentie kunnen onder andere pijn en ernstige jeuk veroorzaken. Huidproblemen die onstaan door incontinentie worden ook wel incontinentie geassocieerde dermatitis (IAD) genoemd. Het gebruik van het juiste incontinentiemateriaal, het op tijd vervangen van incontinentieproducten en goede hygiëne en huidverzorging helpen om huidproblemen bij incontinentie te voorkomen en te verminderen. Er kunnen ook andere huidproblemen onstaan die niet direct verband houden met incontinentie. Denk aan smetplekken of doorligwonden.
Inhoudsopgave
Oorzaken huidproblemen
Als de barrièrefunctie is verstoord, kunnen allergenen, irriterende stoffen en bacteriën gemakkelijker de huid binnendringen.
Smetplekken, doorligwonden en IAD
In 2007 is de term incontinence-associated dermatitis (IAD) – in het Nederlands incontinentie gerelateerde dermatitis of incontinentie geassocieerde dermatitis – geïntroduceerd als verzamelnaam voor huidaandoeningen bij incontinentie. Hoewel de huid door langdurige aanraking met urine en ontlasting extra gevoelig is voor decubitus en smetplekken, is er verschil met IAD. Doorligwonden (decubitus) komen met name voor bij mensen met een verminderde mobiliteit en bedlegerige mensen, door langdurige druk- en schuifkrachten op de huid. Smetplekken ontstaan in huidplooien zoals oksels en liezen door een combinatie van vocht, warmte en wrijving. Het onderscheid tussen de verschillende type huidproblemen is echter vaak moeilijk te maken.
Ons adviesteam staat voor je klaar
Onze zorgadviseurs Vera, Miranda, Anita en Ilse helpen je graag en voorzien je van advies op maat.
Categorieën en fases huidaandoeningen
Huidaandoeningen zijn op te delen in verschillende categorieën of fasen, onder meer op basis van de ernst van het letsel en bepaalde symptomen. De opdeling in categorieën houdt niet noodzakelijk een verband met het natuurlijke verloop en de ontwikkeling het letsel. Er zijn wel belangrijke verschillen in hersteltijd en behandeladvies voor de verschillende categorieën van huidaandoeningen.
IAD Categorieën
- 1A: Aanhoudende roodheid zonder klinische tekenen van infectie:
In categorie 1A is sprake van verschillende tinten roodheid. In tegenstelling tot bij decubitus – met alleen niet-wegdrukbare roodheid – kan zowel sprake zijn van wegdrukbare als niet-wegdrugbare roodheid. Andere symptomen zijn Branderigheid, jeuk en pijn - 1B: Aanhoudende roodheid met klinische tekenen van infectie:
Het verschil tussen categorie 1A en 1B is de aanwezigheid van een (schimmel)infectie. De huid vertoont een witte schilfering of satelliet letsels (pustels rondom het letsel). Het laatste kan duiden op een Candida Albicans schimmelinfectie. - 2A: Ontvelling zonder klinische tekenen van infectie:
Beschadigde en open blaasjes of blaren kunnen leiden tot verlies van de opperhuid. De ontvelling is meestal willekeurig verspreid. Van een infectie met schimmel of Candida Albicans is in categorie drie nog geen sprake. - 2B: Ontvelling met klinische tekenen van infectie:
In categorie 2B is sprake van ontvelling in combinatie met een infectie. Naast een normale schimmelinfectie en Candida Albicans infectie kan ook een infectie met Pseudomonas aeroginosa optreden. Tekenen hiervan zijn witte schilfering, pus en overmatig wondvocht.
Decubitus categorieën
Categorie I: Niet-wegdrukbare roodheid
Decubitus categorie één gaat gepaard met niet-wegdrukbare roodheid van de huid door een beschadiging van de bloedvaten. Soms gaat het verschijnsel samen met warmte, zwelling of verharding van de huid.
Categorie II: Verlies van een deel van de huidlaag of blaar
De tweede categorie van decubitus kenmerkt zich door wonden en/of blaren. Een deel van de lederhuid is verdwenen, met een rode wond (zonder wondbeslag) als resultaat. Ook open en gescheurde blaren horen bij categorie twee decubitus.
Categorie III: Verlies van een volledige huidlaag
Bij decubitus categorie drie is de complete lederhuid verdwenen en kan er wondbeslag aanwezig zijn. De diepte is afhankelijk van het aanwezige vetweefsel op de plek van de wond. Bot, pezen en spieren zijn niet zichtbaar.
Categorie IV: Verlies van een volledige weefsellaag
In de laatste categorie van decubitus is sprake van blootliggend bot, pezen of spieren. Soms kan ook necrose (celdood) aanwezig zijn, ook kunnen botonstekingen ontstaan met in het ergste geval verlies van spier en/of pees als gevolg.
Preventie huidaandoeningen
Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt zeker ook voor huidaandoeningen zoals decubitus en incontinentie geassocieerde dermatitis. In het bijzonder bij mensen met incontinentie is goede hygiëne van groot belang, maar ook de juiste lig- en zithouding en voldoende beweging (mobilisatie) helpen huidaandoeningen te voorkomen. Daarnaast is het belangrijk om de juiste producten te gebruiken: geen zeep, maar speciale (parfumvrije) waslotions, crèmes en sprays.
Huidverzorgingsproducten oudere en kwetsbare huid
Om de oudere en kwetsbare huid te beschermen tegen huidaandoeningen bij incontinentie is goede huidverzorging heel belangrijk. Zeep- en parfumvrije producten, hydraterende (vochtinbrengende) crèmes en indien nodig barrièrecrème zijn onderdeel van een goede huidverzorging. Goede huidverzorging betekent overigens niet vaker baden of douchen dan normaal. Frequent en warm baden of douchen droogt de huid alleen maar uit en verwijdert de natuurlijke beschermlaag van de huid. Voor sommige ouderen is zachte reiniging met verzorgend wassen of speciale incontinentiewashandjes bovendien meer geschikt.
Naast het tijdig verwisselen van incontinentiemateriaal en goede huiverzorging kan het dragen van het juiste product een belangrijk verschil maken bij het voorkomen van huidproblemen.
Behandeling IAD en decubitus
Overleg altijd met een arts of wondverpleegkundige welke behandeling noodzakelijk is voor een huidaandoening. Evalueer na 3, 7 en 14 dagen telkens of er verbetering optreedt en neem bij onvoldoende vooruitgang of verslechtering opnieuw contact op met de arts. Over het algemeen geldt dat de genezing langer duurt bij een (schimmel)infectie. Een schimmelinfectie moet altijd eerst worden behandeld, voordat het onderliggende letsel kan herstellen.
Incontinentiemateriaal bij huidproblemen
Mensen met incontinentie lopen een verhoogd risico op huidproblemen. Naast het tijdig verwisselen van het incontinentiemateriaal en goede huidverzorging kan het dragen van het juiste product een belangrijk verschil maken. Hoge absorptiesnelheid, minimale vochtterugslag en goede anti-lekrandjes voorkomen dat urine langdurig in contact komt met de huid. De producten van Abena zijn bovendien voorzien van een maximaal ademende folie, die urine tegenhoudt en tegelijkertijd een broeierig gevoel voorkomt. Hiermee wordt de kans op huidaandoeningen tot een minimum beperkt.
Tips voor het voorkomen en genezen van huidaandoeningen
- Eet en drink gezond. Vooral alcohol heeft een negatieve werking. Bier, wijn en andere alcoholhoudende dranken drogen de huid uit en verminderen de productie van collageen, een eiwit dat de huid steviger maakt. Zorg daarnaast voor voldoende vitamines en antioxidanten door fruit en groentes te eten.
- Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Door regelmatig van houding te wisselen en mobiliteitsoefeningen te doen kunnen decubitus (doorligwonden) en andere huidaandoeningen worden voorkomen. Eventueel kan een fysiotherapeut of ergotherapeut hierbij helpen.
- Deppen in plaats van wrijven. De huid droogwrijven met een handdoek is geen goed idee, voorzichtig droogdeppen houdt de huid gezond. Smeer de huid direct na het baden of douchen eventueel in met een vette zalf om uitdroging tegen te gaan. De huid hoeft hiervoor niet helemaal droog te zijn.
- Raadpleeg op tijd een specialist. Bij huidaandoeningen is het belangrijk om op tijd een wondverpleegkundige, arts of dermatoloog om hulp te vragen, helemaal wanneer sprake is van necrose (celdood) of een infectie. Samen kan een behandelplan worden opgesteld om een huidaandoening te laten genezen en herhaling te voorkomen.
- De ene huid is de andere niet. Zowel bij de preventie als behandeling van huidaandoeningen dient rekening te worden gehouden met het huidtype (droge of vettige huid). Daarnaast gelden voor bedlegerige mensen andere maatregelen dan gezonde, vitale mensen.
Huidverzorgingsproducten van Abena
Abena heeft verschillende huidverzorgingsproducten speciaal voor mensen met een kwetsbare of oudere huid. Daarnaast zijn alle huidverzorgingsproducten bijzonder geschikt voor mensen met incontinentie, erfelijke huidaandoeningen zoals eczeem of psoriasis en allergieën. Alle producten zijn uitgebreid dermatologisch getest en een groot aantal crèmes, shampoos en sprays mag bovendien het Deense astma en allergie label dragen – het teken dat producten géén parfum, kleurstoffen, formaldehyde, optische witmakers, hars en andere niet functionele ingrediënten bevatten.
Veelgestelde vragen
Incontinentie gerelateerde dermatitis (IAD) wordt in de volksmond ook wel ‘luieruitslag’ genoemd. IAD wordt veroorzaakt doordat de huid week wordt na langdurige blootstelling aan vocht. Dit kan water zijn maar ook bijvoorbeeld urine of zweet. De huid raakt hierdoor verzadigd en opgezwollen, verweekt en rimpelig, en hij verandert van structuur. Bacteriën en schimmels kunnen er makkelijk tussenkomen en irritatie en infecties veroorzaken. AID of incontinentie-geassocieerde dermatitis bevindt zich altijd op de billen of het schaamgedeelte.
De aandoening is grofweg in vier categorieën fasen op te delen, op basis van ernst en symptomen. De eerste categorie is de categorie 1A: aanhoudende roodheid zonder klinische tekenen van infectie. In deze categorie is er sprake van verschillende tinten roodheid. Hierbij kan er zowel sprake zijn van niet-wegdrukbare als wegdrukbare roodheid. Symptomen van deze categorie zijn branderigheid, jeuk en pijn. De tweede categorie is de categorie 1B: aanhoudende roodheid met klinische tekenen van infectie. Het verschil tussen categorie 1A en 1B is dat er in categorie 1B sprake is van een schimmelinfectie. De derde categorie is de categorie 2A: Ontvelling zonder klinische tekenen van infectie. Deze categorie houdt in dat er sprake kan zijn van verlies van de opperhuid door blaasjes of blaren. Er is in deze categorie geen sprake van een schimmelinfectie. Tenslotte is er de vierde categorie, categorie 2B: Ontvelling met klinische tekenen van infectie. In deze categorie is er sprake van ontvelling in combinatie met een schimmelinfectie. Let op: Bij schimmelinfectie of niet-intacte huid moet altijd arts/professional gewaarschuwd worden.
Bij mensen met incontinentie is een goede hygiëne van groot belang. Het is belangrijk om de juiste producten te gebruiken; geen zeep maar speciale (parfumvrije) waslotions, hydraterende crèmes en sprays. Water en zeep kunnen de huid uitdrogen. Daarnaast bevat zeep reinigingsingrediënten die op de huid kunnen achterblijven na het wassen. Deze ingrediënten kunnen voor irritatie zorgen of de natuurlijke vetten van de huid aantasten. Indien nodig is een barrièrecrème ook onderdeel van de huidverzorging.
Er zijn verschillende tips voor het voorkomen en genezen van huidaandoeningen.
- Eet en drink gezond, en vermeid alcoholische dranken. Deze drogen de huid uit en verminderen de productie van collageen (eiwit dat de huid steviger maakt).
- Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Door regelmatig van houding te verwisselen of bewegen kunnen doorligwonden en andere huidaandoeningen worden voorkomen.
- Dep in plaats van wrijven. Droogwrijven met een handdoek is geen goed idee, deppen houdt de huid gezond.
- Raadpleeg op tijd een specialist. Zeker wanneer er sprake is van een schimmelinfectie of een niet-intacte huid.
- De ene huid is de andere huid niet; de preventie en behandelingen van huidaandoeningen verschillen per huidtype en er gelden andere maatregelen voor bedlegerige mensen als voor vitale mensen.
Aanbevolen producten
Gerelateerde artikelen
Ons kenniscentrum
Bij Abena bieden we professionele hulp bij jouw dagelijkse verzorging en bescherming. In ons kenniscentrum lees je alles over de oorzaken en oplossingen bij incontinentie, krijg je tips voor de juiste huidverzorging en persoonlijke hygiëne.
